BİTKİ HASTALIK YÖNETİMİ
Daha önceki iki yazımdan ilkinde;
bitkilerin hastalıklardan korunma yöntemlerini (aspirin, tarçın, oksijenli su
serumları) anlatmış., ikincisinde, Zeytin yaprağından antibakteriyal ilaç ve
hümik asit-fulvik asit kullanımını işlemiştim. Bu yazıda daha genel konularla,
bitkilerin hastalık oluşumlarını önleyecek teknikleri vermek istiyorum.
Bitkiyi hasta etmeden büyütebilecek birçok
formülü, organik ilaçları ve serumları zaman zaman vermiş, bordo bulamacının ve
kükürtün oluşturabileceği zararları da anlatmıştım.
Hastalıkları uzak tutun
Genelde hobiciler,
zararlıları ve hastalıkları tanıma konusunda, yüksek bir bilince sahip
değildir. Aynı şekilde hastalık ve mücadelelerini de tam olarak bilemiyorlar.
Bu tarz sıkıntıya maruz kalmamak için, savunma sistemi yüksek bir fide
üretmeliyiz. Ancak bu genelde hobiciler tarafından başarılı olamadığı için,
hastalık etmenlerini uzaklaştırıcı tedbirler almalıyız.
Örneğin; marul hasadından sonra tarlada
kalan bitki parçaları Marul mozaik virüsü-LMV için kaynak olusturacaktır.
Ayrıca bu artıklar S. minor bakterilerinin gelisimine uygun zemin hazırlar ki
bunlar toprağın birkaç santimetrelik üst tabakasında yer alır. Derin olmayan
bir sürüm ile toprağın karıstırılması sağlanarak, bu patojenlerin gelisimine zemin hazırlayan bitki artıkları
gömülmelidir. Düzenli olarak hastalık belirtileri gösteren bitkilerin sökülüp
atılmasıyla da, bir çok hastalığın son derece azaltılmasını sağlanabilir.
Kültürel mücadeleyi sıklıkla tavsiye
ederken, zaten bir kaç kök domates, biber, patlıcan yetiştiren hobicinin, bu
tarz küçük dokunuşlarla harika sonuçlar alabileceğini düşünüyorum. Amacım
‘SIFIR’ ilaç… Hem organik, hem kimyasal…
Sulama
Sulama sisteminin seçimi, sulama zamanı ve
sulama aralıkları ürünün su ihtiyacını yeterince sağlamalıdır. Asırı sulama
toprak kökenli patojenik fungusların gelisimini kolaylastırır. Bitkilerde asırı
sulamadan kaynaklanan fizyolojik bozukluklar ortaya çıkar. Damlama sulama en
iyisidir. Olamıyorsa, malçlama teknikleri –eksikleriyle beraber- kullanılabilir,
yetiştirdiğiniz bitkinin, su ihtiyaçlarını iyi belirlemelisiniz. Fideyken,
çiçekliyken, meyva oluşumu ve hasat dönemlerinde su isteklerini iyi belirlemelisiniz.
Sulama yapılırken, yapraklara dikkat
edilmeli, sulama suyunun veya toprağın yapraklara bulaşmaması sağlanmalıdır.
Bir çok bakteri, yapraklarda yaşam ortamı kurma konusunda mahirdir. Ama
toprakta o dengeyi sağlayamayabilir.
Fazla sulama, topraktaki dengeyi alt üst
eder, öncelikle kalsiyumu ve magnezyumu topraktan uzaklaştırır. Zaten kaçıcı
bir özelliği olan azot, fazla sulamayla tamamen alt katmanlara doğru yola
çıkar… Eee, nerede kaldı bizim sudan elde edeceğimiz yarar! Herşeyin fazlası
zarardır.
BİR YÖNTEM:
Atmosferde biriken pestisitler yağmurla
birlikte tekrar toprağa ve sulara karıştıktan sonra, gıda zinciri ile insanlara ulaşarak
etkileşim döngüsünü tamamlamaktadır. Bunları; hava akımlarıyla, küçük daireler
çizerek, katman katman toprağa kadar ulaştığını farzedilir. Bu nedenle,
bitkilerinizin üzerine bir tül (sera tülleri) sererseniz, hem kırağı, hem dolu,
hem de bu tarz ilaç artıklarından korursunuz. Tüle çapran, bu dairesel dönüşüm,
farklı noktalara yönlenecektir. Kesin bir çözüm yok, ama bitkimizi hastalık
etmenlerinden korursunuz. Denenmiş bir metottur, tarladaki domasetlerin üzerine
örterken, 3 metrelik bir bölüm unutmuştuk ve bu alandaki domateslerin hepsinde
kahverengi lekeler oluşmuştu.
Dayanıklı Türler Seçin
Bitkiler dikey ve yatay olmak üzere iki tip
dayanıklılık özelliğine sahiptir. Dikey Dayanıklılık, bitkinin tek geni
tarafından kontrol edildiği için, dayanıklı türler yeşitirilmesi gerekir.
Mesela Pembe Domates, çok narin bir yapıdadır. Öte yandan sırık domates
dediğimiz cins, nispeten daha fazla dayanıklık skalasına sahiptir. Dayanıklı türler yetiştirmek en
mantıklı yöntemdir. Ama; pembe domates yetiştireceğim diyen bir hobicinin de
yapacakları var elbette… Öte yandan, ‘Domates Geç Yanıklığa’ karşı dayanıklı
bir tür bulanamadı.
Bahçenizin bulunduğu mikro iklim önemli
Bir fideyi, İstanbul’da yetiştirmekle,
Amasya’da yetiştirmekte farklılıklar gösterebilir. Zaman zaman, paylaşımlarda
gördüğümüz sorunlar, başka bölgedelerde rastlanmadığı için, yardımcı olmaya
çalışanlar, kendi yöntemlerini anlatmaya ve ‘ben bunu yaptım oldu’ diye inat
etmektedir. Ama ortam, toprak yapısı, mikroiklim gibi bitkiyi direk etki edecek
yan unsurlar unutulmaktadır.
Bahçe için yer seçimi
Hobici, kendi bahçesinde veya balkonunda bu işi yapmaya çalıştığı için, yer seçimi konusu biraz sıkıntılıdır. Ama, yine de, zararlılara konukçu olabilecek unsurlardan bazı ek tedbirlerle kurtulabilir. Mesela, dere kenarlarından topladığınız toprakları bahçenize taşımayın… Dışarıdan alacağını, ormandan bulacağınız herhangi bir toprakta, bakteri ve virüsler olabileceğini düşünün… Nemli ortamlarda küllenme hastalığı sıkıntılar yaratır, buna karşı ek çözümler bulunması gerekir. Çok nemli yerlerde, küllenmeye aşırı yatkın sebzeler üretmemeye özen gösterin. Kabak, hıyar ve bağ üzümleri çok nemli ortamlarda sıkıntı yaratacaktır.
Karşı Koruma Tekniği
Hobicilerin yapamayacağı bir tekniktir.
Burada yapılmak istenen, belli hastalıklara karşı direnci zayıf olan bitkiye,
düşük oranda etki gösterecek farklı bir hastalık verilmesi suretiyle aşılama
yapmaktır. Bir önceki yazımda aşı yapma, serum hazırlama yöntemlerini
anlatmıştım. Bunları mutlaka kullanın… İnsanlara nasıl aşı-serum fayda
gösteriyorsa, bitkilerde aynı şekilde yararlanacaktır.
Yabancı Otlar
Yabancı otların, hastalık oluşturacak virüsleri
bahçeye taşıyacak olan böceklerin mekanı olduğunu unutmayın. Yabancı ot
mücadelesini sadece kendi bahçenizde değil, çevreniz de yapmaya çalışın… Mesela Karıncalar, yeşil yaprak
bitlerini bitkinize taşırlar. Karıncaları bahçenizden uzak tutun…
Hijyen
Temizlik sadece evinizde oluşturacağınız
bir durum değildir. Bahçenizde kullandığınız bütün aletleriniz temiz olması,
bahçenizin yabancı otlardan arındırılması işleminde sonra uzaklaştırılması, bu
tür zararlı canlıların yaşayabileceği nemli ortamları oluşturacak yığınları bahçenizde
barındırmayın. Tohum ekimi sırasında, hijyene önem verin… 2 bin 400 mikroorganizma
383 bitkinin tohumlarında hastalık meydana getirir. Ekim yaptığınız
metaryelleri (viyoller, yoğurt kapları, plastik bardaklar vb.) steril şartlara
uygun hale getirin… Tohumları, kaynar suda bir süre bekletin. Hatta aspirinin
salisilik asit etkisini göz önünde bulundurarak, tohumlarınızı 1 litreye 6
aspirin oranıyla sulandırdığınız suda 24 saat bekletin. Hem çabuk çatlayacak,
hem de bazı mikroorganizmalardan arındırılacaktır. Unutmayın, salisilik asit yüzeysel mantar infiksiyonlarını
ortadan kaldıracaktır. Tohum ekimlerinde mikrodalga kullanmayın…
Ekim Nöbeti
Hobici ‘Ekim Nöbeti’ yapmak zorundadır.
Hatta 1 dönüm civarındaysa mutlaka yapmalıdır. Ekim nöbeti aynı bahçe veya
tarlanın üzerinde belirli bitkilerin, belirli bir sıraya göre arka arkaya
yetiştirilmesine denir. Her bitki topraktan eşit ölçülerde besin elementi
kaldırmaz. Bazıları belirli besin maddelerinden fazla kaldırır, bazıları da çok
az harcarlar. Aynı bitkinin üst üste yetiştirilmesi o madde bakımından toprağın
fazla zayıflamasına yol açar. Bahçenizde, bu yıl yetiştirdiğiniz bitkileri,
gelecek yıl farklı bir yönde ekin… Mesela domates iki yıl aynı yere ekilmez.
Başka bir noktaya ekin…
Ekim Nöbetiyle, Toprakta yaşayan zararlılar
ve hastalıkların önlenebilir. Belirli hastalıklar belli bitkileri
hastalandırmakta, aynı bitkinin üst üste yetiştirmesi hastalığın şiddetini
arttırmaktadır. Ekim nöbetinde farklı bitkilerin devreye girmesi ile zararlının
zarar yapması önlenir.
Ekim nöbetiyle, yabancı otların çoğalması
önleyebilir, toprak kökenli patojenlerin yoğunluğu azaltılabilir, özellikle
toprak kökenli ve bitki artıkları üzerinde yasamını sürdüren hastalıkları etkin
bir şekilde ortadan kaldırırsınız.
Bunu yaparak ayrıca; ‘Bitki Kök
Salgıları’nın zararlı etkisi önlenebilir. Her bitkinin kök bölgesinde
salgıladığı maddeler farklı olur, bu salgılar devamlı aynı bitkinin aynı
salgıları olursa, topraktaki mikroorganizmalar belli yönde etkilenir. Ekim
nöbeti sisteminde bu problem de ortadan kalkacaktır.
Domates mozaik virüsü, domates çift çizgili
virüs hastalığı ve biberde mozaik virüsü hastalıklarının görüldüğü alanda 1.
yıl domates, biber, patlıcan hıyar, kabak, patates, 2. yıl havuç, soğan,
sarımsak, ıspanak, kereviz, 3. yıl bakla, bezelye, fasulye, 4. yıl karnabahar,
lahana, turp, marul, pırasa rotasyonları tavsiye edilir.
Toprağınıza sürekli organik madde verin: Kompost yapın
Topraklarda organik maddenin yeterli olması
başta toprağın su tutma kapasitesini artırır. Toprakta makro ve mikro besin
elementlerinin dengesini sağlar, toprağın havalanmasına yardımcı olur, toprak
mikroorganizmalarının daha aktif çalışmasını sağlayarak ayrışma ve
parçalanmanın hızını artırır. Ayrıca da, kaymak tabakasının oluşmasını
engelleyerek, topraktaki organik maddeler, fidelerin topraktan çıkmasına ve düzenli
gelişmesine yardımcı olurlar. Kompost yaparak bir çok sorunu ortadan
kaldırabilirsiniz.
Ekim-Dikim-Hasat Tarihleri
Bir çok toprak kökenli hastalık, hava
sıcaklarıyla etkisini gösterir. Tohumdan çalışma yapıyorsanız, bölgenizin don
tarihlerini de belirleyerek erken üretime veya geç üretime yönelmelisiniz. Veya
en güzeli, sadece bitkilerinizi koruyacak küçük bir sera yapmak. Sanıldığı
kadar zor bir yöntem değildir. U şekline getirdiğiniz boruları toprağa sokun,
üzerine sera naylonu serin… Bu şekilde donlardan kurtulursunuz ve erkencilik,
geççilik konusunda siz söz sahibi olursunuz.
Karışık Ekim Yapın
Sürekli üzerinde durduğum bir konu var ki, sizin
için hayati bir önemi var. Karışık ekim yaparak, bitkilerinin birbirini savunma
mekanizmasını arttırırsınız. Mesela domates ekerken, altını tamamen kaplayacak
şekilde fesleğen, çevresine bir kaç kök Kadife Çiçeği, bir kaç kök turp
ekerseniz, hem hastalık kapmayacak bir domatesiniz olacak, hem bolca ürün
alacaksınız, hem de ilaç kullanma zorunluluğunu ortadan kaldıracaksınız.
Özellikle Kadife Çiceği’ni, bahçenizin kenarlarına çit şeklinde ekin…
Toprak Sağlığı
Bitkinizin sağlığından önce toprağınızın
sağlığını iyileştirin… Organik madde ve ahır gübre katkısıyla, toprağınızı mikroorganizma canlılığını artırmaya çalışın.
Yeşil Gübre... MUTLAKA!
Çiftlik gübreleri, yesil gübrelemeyle
yapılan besin takviyeleri, toprağın fiziksel karakterini (por ölçüleri,
havalanma, sıcaklık, su kapasitesi) etkiler. Aynı zamanda hastalıklardan
korunmak için gereklidir. Yeşil gübreleme aynı zamanda gölgeleme yapar ve toprak
yüzeyini erozyondan korur. Ancak dikkat edin, yeşil gübreleme, Kalsiyum eksikliği gösterebilir. Bu nedenle, toprağınaz organik kalsiyum katkıları yapın.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder